Deireadh Caidreamh Fostaíochta

I gcás foirceanta fostaíochta, tá dualgas ar fostaithe fógra a thabhairt do na fostóiri, nó ar an gcaoi chéanna tá dualgas ar fostóiri fógra a thabhairt do a fostaithe.

Fostaithe

Má bhí duine fostaithe i bhfostaíocht leanúnach ar feadh 13 seachtaine, caithfear fógra seachtaine ar a laghad a thabhairt dá bhfostóiri i gcás foirceannadh fhostaíochta.

Fostóiri

Ag brath ar fhad na seirbhíse, caithfidh an fostóir an fógra íosta seo a leanas a thabhairt d'fhostaithe -

Mura ndéanfaidh an fostóir a cheangal ar an bhfostaí a oibriú amach aon chuid dá fhógra, tá dualgas ar an bhfostóir cúiteamh a íoc leis an bhfostaí don tréimhse sin.

Le níos mó eolas a fháil, íoslódáil an bhileog seo - [ ].

Is féidir cóip den Acht a bhreathnú nó a íoslódáil anseo - [ ].

Chun críche an 'Insolvency Payments Act', meastar go bhfuil fostóir dócmhainneach má -

• Tá an gnó faoi leachtú
• Tá an gnó faoi ghlacadóireacht
• Tá an fostóir féimheach dlíthiúil
• Tá an fostóir básaithe agus tá an t-eastát a riar faoi reachtaíocht ábhartha

Soláthraíonn an Scéim Íocaíochta Dócmhainneachta, á fheidhmiú ag an Roinn Coimirce Sóisialaí, go n-íocfar teidlíocht amuigh d'fhostaithe i gcás ina bhfuil a gcuid bhfostaíocht críochnaithe mar thoradh ar dhócmhainneacht a bhfostóra. Baineann an scéim chomh maith le fostaithe atá ag obair in Éirinn i gcás ina dtiocfaidh fostóir chun bheith dócmhainneach faoi dhlíthe de Stát AE eile.

Amach ó riaráistí pá, pá saoire agus pá in ionad fógra reachtúil, clúdaíonn an Scéim réimse leathan de theidlíochtaí a d'fhéadfadh a bheith dlite d'fhostaithe ag an bhfostóir, lena n-áirítear dámhachtainí a dhéantar leo faoin reachtaíocht um chearta fostaíochta a chlúdaíonn saincheisteanna cosúil le dífhostú éagórach, idirdhealú, am oibre agus an t-íosphá.

Clúdaíonn an Scéim freisin scéim pinsin neamhíochta áirithe agus ranníocaíochtaí le cuntaisí coigiltis scoir pearsanta (CCSP).

Is féidir tuilleadh eolais agus treoir maidir leis an Scéim um Íocaíochtaí Dócmhainneachta, a fháil ar láithreán gréasáin an Roinn Coimirce Sóisialaí.

Tharlaíonn iomarcaíocht nuair a scoireann post an fhostaí a bheith ann agus nach cuirtear fostaí eile ina ionad. Tá aon fhostaí d'aois 16 nó os a chionn le seirbhís leanúnach 104 seachtaine le fostóir i dteideal íocaíochta iomarcaíocht reachtúil sa chás seo. 

Má fuair an fostaí 'Notice of Proposed Dismissal for Redundancy (Foirm RP50 (Cuid A))' is féidir leis/léi cinneadh a dhéanamh fágáil ar an fhostaíocht níos luaithe ná an dáta ar tugadh fógra dó / di, mar shampla, chun dul i mbun malairt fostaíochta. Má chinneann sé / sí ar fágáil, tá baol ann go bhféadfadh sé / sí a chailleadh aon teidlíocht chun íocaíochtaí iomarcaíocht mura gcuireann siad sin in iúl don bhfostóir i scríbhinn ag baint úsáide as 'Form RP6 - Leaving Before a Redundancy Expires'. Tá lánrogha ag an fostóir maidir le deonú nó nach deonú iarraidh den sórt sin. Ba chóir duit a thabhairt faoi deara go má fhágann tú le linn an tréimhse fógra, gan chomhaontú an fhostóra d'fhéadfadh tionchar ann faoi do theidlíocht ar íocaíocht iomarcaíocht.

 Má tá tú leagtha as nó ar obair ghearr-ama ar feadh 4 seachtaine nó níos mó, is féidir leat fógra a thabhairt don fostóir go bfhuil sé ar intinn agat a thabhairt ar íocaíocht iomarcaíochta a éileamh ar an foirm 'Form RP9 - Lay Off and Short Term Procedures'.

Más rud é nár íoc an fostóir an fostaí a chnapshuim iomarcaíocht, ba chóir dó / di iarratas a dhéanamh don fostóir ar an foirm 'RP77 - Claim by an Employee against an Employer for a Lump Sum or Part of a Lump Sum'. Má dhiúltaíonn d'fhostóir don íocaíocht fós, is féidir leat iarratas a dhéanamh chuig an Roinn Coimirce Sóisialaí le haghaidh íocaíochta dírí ón gCiste Árachais Shóisialaigh.

Sé an íocaíocht reachtúil iomarcaíochta ollphá dhá sheachtain in aghaidh bliain seirbhíse suas go teorainn de €600 sa seachtain, chomh maith le pá seachtain amháin atá freisin faoi réir an uasteorainn de €600. Tá an íocaíocht saor ó chain. Chun tuilleadh eolais a fháil ar an gcaoi le do theidlíochtaí a ríomh téigh chuig an t-áireamhán iomarcaíocht ar láithreán gréasáin na Roinne Coimirce Sóisialaí. D'fhéadfadh roinnt fostóirí comhaontuithe iomarcaíocht os cionn an ráta reachtúil a dhéanamh.

Má tá tuilleadh eolais uait maidir le stádas cnapshuim iomarcaíochta nó éilimh lacáiste a sheol tú isteach, is féidir leat dul i dteagmháil leis an Rannóg Íocaíochta Iomarcaíochta díreach ar 1890 800 699. Beidh tuilleadh eolais á fhoilsiú freisin ar www.welfare.ie.

Chun cóip de na foirmeacha iomarcaíochta ábhartha le do thoil téigh go dtí an leathanach iomarcaíochta ar  láithreán gréasáin na Roinne Coimirce Sóisialaí.

Is féidir eolas ar Comhiomarcaíochtaí a fháil insan leabhrán  Collective Redundancies Factsheet de NERA.

Tharlaíonn aistriú gnóthas nuair a bhfuil gnó nó cuid de ghnó tógtha ar láimh ag fostóir eile mar thoradh ar chumasc nó aistriú.

Nuair a tharlaíonn an aistriú tá dualgas dlíthiúil ar an bhfostóir nua a chur ar an bhfoireann atá ann cheana féin ar an gnó nó an chuid den ghnó atá i gceist. Tá gach seirbhís fabhraithe ag an fostaí leis an bhfostóir roimhe sin le chomhaireamh mar a bheith leis an bhfostóir nua. Tá an fostaí i dteideal téarmaí agus coinníollacha fostaíochta leis an bhfostóir nua a bhfuil nach lú ná gur thairbhigh sé nó sí leis an bhfostóir roimhe sin díreach roimh an aistriú.

Le tuilleadh eolais a fháil, íoslódáil an 'Guide to EU Protection of Employees on Transfer of Undertaking Regulations, 2003'

Dífhostú Éagórach

Baineann 'The Unfair Dismissals Acts' le fostaithe os cionn 16 bliana d'aois a bhfuil ar a laghad 12 mhí sheirbhís leanúnach acu.

Ní bhaineann an riachtanas de sheirbhís leanúnach bliain amháin i gcás dífhostú mar thoradh ar -

• toirchis fostaí, ag tabhairt breithe nó beathú cíche nó aon nithe a bhaineann leis sin
• feidhmiú nó feidhmiú beartaithe cirt ag fostaí faoi na ''Maternity Protections Acts, 1994 & 2004'
• feidhmiú nó feidhmiú bheartú ag fostaí de chuid na cearta chun saoire uchtaíoch, nó saoire uchtaíoch bhreise faoi na 'Adoptive Leave Acts, 1995 & 2005'
• feidhmiú nó feidhmiú beartaithe ceart ag an bhfostaí an ceart chun saoire thuismitheora nó saoire 'force majeure' faoi réim agus de réir na 'Parental Leave Acts, 1998 & 2006'
•  teidlíochtaí fostaí, teidlíochtaí don todhchaí, feidhmiú nó feidhmiú beartaithe ceart faoin 'National Minimum Wage Act, 2000'
• ballraíocht nó gníomhaíochtaí de cheardchumann
• feidhmiú nó feidhmiú beartaithe ceart ag an bhfostaí an ceart chun saoire cúramóra faoi réim agus de réir an 'Carers Leave Act, 2001'

Forálann na hAchtanna maidir le roinnt foras faoinar féidir dífhostú a mheas éagórach -

• Ballraíocht nó ballraíocht beartaithe de cheardchumann nó dul i mbun gníomhaíochtaí ceardchumainn, cibé acu laistigh amanna ceadaithe le linn obair nó taobh amuigh d'uaireanta oibre
• Tuairimí creidimh nó polaitiúla
• Imeachtaí dlíthiúla in aghaidh fostóra nuair atá an fostaí mar pháirtí nó finné
• Cine, dath, claonadh gnéis, aois, nó ballraíocht den Lucht Siúil
• Thoirchis, ag tabhairt breith nó beathú cíche nó aon nithe a bhaineann le toircheas nó breith
• Ag baint leasa as na cearta faoin reachtaíocht chun saoire mháithreachais, saoire uchtaíoch, saoire chúramóra, do thuismitheoirí nó saoire force majeure
• Roghnú éagórach d'iomarcaíocht

Dífhostú Inchiallaithe

Tagann dífhostú inchiallaithe áit a bhriseann tú do chonradh fostaíochta, le nó gan fógra roimh ré, mar gheall ar iompar d'fhostóra. Ní mór do iompar d'fhostóra, áfach, a bheith den sórt sin go mbeadh sé réasúnta chun tú do chonradh a fhoirceannadh gan fógra a thabhairt.

Má dhéantar tú a dhífhostú d'fhéadfá, faoi choinníollacha áirithe, éileamh a dhéanamh ar dhífhostú éagórach i gcoinne. Má dhéanann tú seo agus go nglacann d'fhostóir go raibh dífhostú, caithfidh do fhostóir a thaispeáint go raibh bun cóir faoin dífhostú. Go ginearálta, tá dífhostú éagórach murar féidir le d'fhostóir a thaispeáint cúiseanna maithe a dhlisteanú é.